Wij nemen altijd en overal waar. Bewust en onbewust. Wij kunnen ons waarnemen niet ‘uitzetten’. Iedere seconde komt er een grote hoeveelheid beelden, geluiden, gevoelens, geuren en smaken op ons af. Onze zintuigen zetten de waarnemingen om in prikkels in onze hersenen. Voor een deel is dit bewuste waarneming, maar voor een nog groter deel is dat een onbewust proces. We beseffen nauwelijks welke enorme hoeveelheid informatie we iedere seconde onafgebroken ontvangen en verwerken. Wij maken een selectie uit de duizenden zintuiglijke ervaringen. En wij maken allemaal een andere selectie. Dat zorgt ervoor dat we gebeurtenissen op onze eigen manier ervaren.
Filtering van informatie
Informatie komt binnen via onze vijf zintuigen: horen, zien, ruiken, voelen, proeven. De bekende autisme onderzoekster Olga Bogdashina voegt hier nog aan toe het vestibulaire systeem (beweging, evenwicht en ruimtelijke oriëntatie d.w.z. en hoe wij in relatie staan tot onze omgeving) en proprioceptie (zelfwaarneming en het eigen lichaamsbesef).
Onze zintuigen zijn het middel om een verbinding tussen onze binnenwereld en de buitenwereld tot stand te brengen en hoe wij met de verwerking van de informatie (on)bewust omgaan bepaalt onze gemoedstoestand.
Veel mensen met autisme zijn extra gevoelig voor zintuigelijke prikkels. Vaak wordt in de hulpverlening aangestuurd op het vermijden van vooral visuele en auditieve prikkels en het prikkelarm maken van de omgeving. En niet zelden werkt het niet zo goed, omdat de prikkelverwerking zo ontzettend persoonlijk is. Wat voor de één prettig is kan voor de ander al een enorme negatieve prikkeltrigger zijn.
Door overprikkeling kun je vaak minder goed nadenken en sociaal reageren. Ook kan je last hebben van minder overzicht. Waar raak jij dan overprikkeld van? Weet je wat je kunt doen om weer tot rust te komen?
We hebben hier in het café met elkaar over gepraat.
Verslag live café
Onder- en overprikkeling, vrouwen geven aan dat het vaak hand in hand gaat. Het is vaak moeilijk te onderscheiden of het een is een gevolg van het ander. Bv wanneer je zo overprikkeld bent en juist een prikkelarme omgeving opzoekt, is het lastig om die prikkelarme omgeving weer los te laten waarna je juist weer onderprikkeld lijkt te raken. Het opzoeken van prikkels gebeurt voor aanwezige vrouwen zowel bij onder- als overprikkeling. Zoals bij stimming het opzoeken van een prikkel een stimulans iets waar je je focus op kunt leggen. Het gebeurt vaak onbewust.
Het steeds weer zoeken naar een passende balans in prikkelverwerking is een dagelijkse uitdaging. De ene dag kan je meer aan dan de andere dag. Dat geeft weinig houvast.
De vrouwen benoemen verschillende terreinen waar overprikkeling optreedt, zoals zintuiglijke overprikkeling zoals het eten van een harige perzik, mentale overprikkeling zoals alle gedachten bij de vraag wat je in welke volgorde moet doen als je binnenkomt bij een feestje, of emotionele overprikkeling als je gedachten leiden tot veel stress, angst of boosheid. Soms kan een levensgebied bij één persoon zowel overprikkelend als onder-prikkelend werken, bijvoorbeeld: sociale contacten kunnen zeer overprikkelend zijn op een feestje maar een gesprek met één persoon waar je kunt delen wat er allemaal in je omgaat kan heel ont-prikkelend zijn. Sommige vrouwen merken het als de overprikkeling oploopt, andere hebben dat nauwelijks of niet door en ontploffen eens in de zoveel tijd. Voor de meeste vrouwen is het helpend als je in de gaten krijgt wat er gebeurt, omdat je dan kunt bedenken wat je eraan kunt doen en controle kunt uitoefenen voor zover mogelijk.
Hoe ont- prikkelen mensen? Voor de een is dat het nemen van een warme douche waar het voor de ander juist hele harde muziek of het eindeloos kijken van dezelfde serie kan zijn. Veel vrouwen vinden het lastig om een grens aan te geven als ze overprikkeld zijn, al zien ze dat het eigenlijk nodig is.
De onder-prikkeling is onbewuster. Mensen lijken er minder bij stil te staan en herkennen het minder. Toch komen er in de gesprekken wel het een en ander naar voren. Zoals het tikken met pennen, spelen met ring, een verzwaringsdeken, fidget (iets in je handen hebben) het luisteren van een podcast of ook muziek kan wel helpend zijn. Medicatie kan onder-prikkelend werken wat ook niet fijn is als je niet in beweging kunt komen of geen passie meer ergens voor ervaart.
Verslag Online café
Veel vrouwen zijn al zo overprikkeld geraakt, dat zij een autisme burn-out en/ of uitval in het dagelijks leven hebben ervaren. Onderwerpen die aan bod kwamen waren of medicatie helpend is of maak je juist de keuze om geen medicatie te nemen. Ook werd opgemerkt dat het aanvoelen van grenzen vanuit over- of onder prikkeling lastig is. Dan is het moeilijk om daarop te anticiperen. Sowieso is het grenzen stellen en uiten een uitdaging. Wat ook lastig bleek is dat wat op de ene dag goed gaat kan op een andere dag verkeerd gaan ondanks dezelfde omstandigheden. Dat kan het voor de omgeving ook lastig maken om te begrijpen.
Tips bij overprikkeling die tijdens de gesprekken naar voren kwamen:
- Bewustzijn en herkennen van tekenen van overprikkeling
-Verzwaringsdeken, verzwaringsknuffel
-Naar buiten gaan (bos)
-Goede begeleiding en therapie
-Hulp vragen aan je omgeving
-Belangrijk om je verhaal kwijt te kunnen
-Acceptatie van hoe je bent en de kwetsbaarheid die daarbij hoort
-Van omgeving ook vragen om dat wat nodig is aan te passen.
-Omstandigheden zo aanpassen dat je meer rust kan ervaren.
Wat vooral duidelijk werd dat het denken in kleine stapjes en combinatie van oplossingen het beste werkt. Dus bijvoorbeeld een stukje aanpassing van jezelf, een stukje aanpassing van je omgeving, een stukje hulp vragen en daarnaast acceptatie.
